Nhà Ngôn ngữ học – GS.TS Michel Ferlus đã từ trần hồi 23h50 ngày 10 tháng 03 năm 2024, thượng thọ 89 tuổi.
Được đào tạo bài bản về ngôn ngữ học và là học trò của André Martinet, André-Georges Haudricourt, năm 1961, ông sang Lào dạy tiếng Pháp đến năm 1968. Cuộc sống dạy học ở Lào đã cho phép ông nghiên cứu thực địa về các ngôn ngữ ở Lào; nhờ đó ông sử dụng thành thạo những ngôn ngữ bản địa như tiếng Lào, tiếng Thái, tiếng Khơ Mú và nghiên cứu về tiếng Mông và tiếng Dao (ngữ hệ Mông-Miền)… Nhờ các thành tựu nghiên cứu nổi bật, ông trở thành thành viên chính thức của “Trung tâm quốc gia nghiên cứu khoa học của Pháp (CNRS)” vào năm 1968.
Michel Ferlus quan tâm nghiên cứu ngôn ngữ học lịch sử các ngôn ngữ ở Đông Nam Á. Năm 1971, ông xuất bản bài báo đầu tiên với tiêu đề ‘L’infixe instrumental -rn- en khamou et sa trace en vietnamien – Phụ tố -rn- trong tiếng Khamou và dấu tích của nó trong tiếng Việt’.
Ông đi thực địa ở Thái Lan trong những năm 1980 rồi sang Việt Nam. Những đóng góp quan trọng của Michel Ferlus về cấu tạo và sự phát triển của âm đầu tiếng Việt với những bài báo quan trọng; trong đó bài viết tiêu biểu xuất bản năm 1981 với tiêu đề: “Sự biến hóa cửa các âm tắc giữa trong tiếng việt” [Spirantisation des obstruantes médiales en vietnamien], Ngôn ngữ, 1981(2): 1-22.
Những khám phá chính của Michel Ferlus liên quan đến ảnh hưởng của hiện tượng đơn âm hóa, sự hình thành thanh điệu, hiện tượng xát hóa trong các ngôn ngữ nhóm tiếng Việt (Vietic). Cùng với GS. Trần Trí Dõi, bạn đồng hành trong các chuyến điền dã của ông, ông đã nghiên cứu nhiều ngôn ngữ của nhóm tiếng Việt, tái khám phá hệ thống chữ Thái Lai Pao ở Tương Dương Nghệ An và nhờ đó trả lại sức sống cho kiểu chữ viết này của cộng đồng người Thái Lai Pao ở địa phương. Kết quả nghiên cứu của M. Ferlus đã góp phần quan trọng vào nghiên cứu âm vị học lịch sử và lịch sử chữ viết của nhiều ngôn ngữ ở Đông Nam Á.
Michel Ferlus công bố hơn 100 bài báo, công trình nghiên cứu của mình về nhiều ngôn ngữ ở Lào, Thái, Miến và Việt trên các tạp chí chuyên ngành như Mon-Khmer Studies, Cahiers de Linguistique Asie Orientale, and Diachronica; đồng thời ông cũng là thành viên ban biên tập những tạp chí nói trên. Hiện nay các công bố của ông đều có thể truy cập trên Internet. Có thể khẳng định, Michel Ferlus là chuyên gia hàng đầu về ngôn ngữ vùng Đông Nam Á mà các nhà ngữ học trên thế giới đều biết đến.
* Nguồn: http://halshs.archives-ouvertes.fr/search/index/q/*/authFullName_s/Michel+Ferlus
*Ảnh: GS. M. Ferlus và GS. Trần Trí Dõi làm việc tại bản Arem (xã Thượng Trạch, Bố Trạch) tháng 4 năm 1991; do GS. Trần Trí Dõi cung cấp.